هوش هيجاني توانايي تشخيص و پاسخ دهي به احساسات خود و سايرين است. به اين ترتيب دو توانايي خودآگاهي و همدلي شكل مي گيرند. بازنگري احساسات و تميز دادن آنها بوسيله هوش هيجاني انجام مي شود. ايده آن اولين بار در سال ۱۹۸۵ مطرح شد. وقتي افرادي بررسي شدند كه هوش عمومي بالاي داشتند اما زندگي اجتماعي و عاطفي آنها سازگارانه نبود، اين ايده مطرح شد. پژوهش هاي متعددي از آن زمان درباره هوش هيجاني شكل گرفت. يك نتيجه خوب اين بود كه برخلاف هوش شناختي، مي توان هوش هيجاني را با آموزش ارتقاء داد. در كل هوش هيجاني به تفاوت افراد در شناخت و كنترل احساسات توجه دارد. افراد داراي ظرفيت هاي متفاوتي در اين هوش هستند. هوش هيجاني در برخي متوسط و در برخي بالا است. اين ظرفيت هم غريزي و هم متاثر از تربيت است.

هوش هيجاني منجر به پردازش موثر اطلاعاتي مي شود

هوش هيجاني منجر به پردازش موثر اطلاعاتي مي شود كه بار هيجاني دارند. اين پردازش مناسب منجر به افزايش توانايي در حل مسئله مي شود. حتي برخي از پژوهش ها نشان دادند كه هوش هيجاني بهتر از هوش شناختي مي تواند پيشرفت تحصيلي را پيش بيني كند. همچنين مشكلات رفتاري و بين فردي در افرا داراي هوش هيجاني بالا كمتر گزارش شده است. افراد داراي هوش هيجاني بالا در كل سازگار بهتري دارند. EI به شما كمك مي كند تا روابط معني داري ايجاد كنيد. با استفاده از اين هوش بين تمايل و رفتار شما يك ميانجي گر هوشمند واقع مي شود. 

تقويت هوش هيجاني

هوش هيجاني باعث بهبود عملكرد در محيط خانواده و نيز كار مي شود. بنابراين افراد تمايل دارند هوش هيجاني بالاي داشته باشند. سن و نحوه كاركرد شما تاثيري در بهبود EI ندارد. شما مي توانيد به اساني و با پيگيري هوش هيجاني خود را افزايش دهيد. آشنايي با اين هوش منجر به قبول مسئوليت احساسات مي شود. اين مهمترين مرحله است. چراكه متوجه شديد كه احساسات از درون شما منشاء مي گيرند. همچنين فهميديد اين قابليت قابل افزايش است. بنابراين هدف يادگيري تشخيص و پاسخ دهي به احساسات خود و ديگران است. به عبارتي فرايند خودكار هيجاني مي تواند هوشيارانه تر شود. براي دست يابي به اين هدف به راهكارهاي زير توجه كنيد.

خود آگاهي

قبل از تغيير در يك قابليت ابتدا بايد از آن آگاه شد. پس مهم است كه در وهله اول مشاهده گري دقيق باشيد. سعي كنيد احساسات و هيجانات خود را واقع بينانه ارزيابي كنيد. براي اين موضوع نسبت به ضعف ها و نقات قوت خود پذيرش داشته باشيد. خود آگاهي شامل فهميدن خود است. اين فهم در سه سطح رخ مي دهد. اول، كاري كه انجام مي دهيد. دوم، احساسي كه تجربه مي كنيد. سوم، احساساتي كه با موقعيت تناسب كمتري دارند.

خود تنظيمي

افرادي كه احساسات را معادل واقعيت در نظر مي گيرند سعي در كنترل آنها دارند. كنترل احساسات سازگارانه نيست بلكه پاسخ دهي به آنها مورد توجه است. احساسات علائمي هستند كه به شما مي گويند به چه چيزي توجه كنيد. سپس اين شما هستيد كه تصميم مي گيرد كه توجه خود را چگونه جهت دهي كنيد. احساس خوب يا بد وجود ندارد بلكه پاسخ خوب يا بد به احساسات سازگارانه است.

به خود انگيزه دهيد

اهداف شخصي را براساس توانايي خود انتخاب كنيد. به توانايي هاي خود نگاه واقع بينانه اي داشته باشيد. اگر اهداف دست يافتني باشند براي عبور از موانع احتمالي نيز راه حل پيدا مي كنيد. اهداف بزرگ انگيزه بيشتري ايجاد مي كنند اما موانع آنها نيز جدي تر خواهد بود. مثبت انديش باشيد اما حس واقعيت سنجي خود را ني به همراه داشته باشيد.

همدلي

توانايي تشخيص احساسات سايرين همدلي نام دارد. هر فردي ترس ها، شادي ها و نگراني هاي خود را دارد. در كنار اينكه به صحبت طرف مقابل گوش مي دهيد سعي كنيد پيام احساسي او را نيز تشخيص دهيد. به اين منظور قبل از اظهار نظر و قضاوت عجولانه درست به او گوش دهيد.

اجزاء تشكيل دهنده هوش هيجاني

اين اجزاء به طور كل به دو دسته عومل دروني و بيروني تقسيم مي شوند. با بهبود هريك از اين اجزاء احساس شايستگي فرد نيز افزايش ميابد. چراكه هدف افزايش اين نوع از هوش در نهايت انطباق و سازگاري بهتر است. در اين شرايط احتمال دستيابي به اهداف نيز افزايش ميابد. درنتيجه همانطور كه گفته شد احساس شايستگي فراخوانده خواهد شد.

خود آگاهي

1. هوشياري نسبت به احساسات
2. خود ارزيابي دقيق
3. اعتماد به نفس

همدلي

1. توانايي فهم ديگران
2. جهت گيري مناسب
3. تعادل بين تاثير پذيري و تاثيرگذاري

خود تنظيمي

1. كنترل داشتن روي خود
2. اعتماد پذيري
3. وجدان گرايي
4. انطباق بالا
5. خلاقيت

انگيزه

1. تمايل به پيشرفت
2. تعهد
3. آغازگر بودن در فعاليت ها
4. مثبت انديشي

مهارت هاي اجتماعي

1. تعامل داشتن
2. مهارت حل تعارض
3. مديريت خشم
4. گوش دادن موثر
5. توانايي كار در گروه و همكاري

ساير تمرين هاي موثر

1. احساسات خود را انعكاس دهيد
2. درباره ديدگاه هاي طرف مقابل كنجكاو باشيد
3. مشاهده گر دقيقي باشيد
4. قل از صحبت كردن يك مكث كوتاه كنيد و فكر كنيد
5. به دلائل رفتار طرف مقابل اهميت دهيد
6. وقتي مورد انتقاد قرار مي گيريد واكنشي رفتار نكنيد. بلكه از خود بپرسيد “چه چيزي مي توانيد ياد بگيريد؟”
7. تماس چشمي برقرار كنيد تا احساسات طرف مقابل خود را بهتر متوجه شويد
8. براي دست يابي به حداكثر توانايي خود در هوش هيجاني، تمرين كنيد

سلامت روان

مطالعات روانشناسي بين EI و سلامت روان ارتباط مستقيمي پيدا كردند. پژوهش ها ارتباط EI را با سازگاري هيجاني و رضايت از زندگي نشان دادند. افراد كه به لحاظ هيجان ها نظم بيشتري دارند از سلامت عمومي بيشتري برخوردارند. چراكه آنها مي دانند در هر موقعيت چه احساساتي را ابراز يا تجربه كنند. تنظيم هيجاني اگر نادرست انجام شود فرد احساست شديدي را تجربه مي كند. اگر اين احساسات منفي باشند ممكن است راه هاي اشتباهي براي تسكين انتخاب شود. درنتيجه سوء مصرف مواد يا الكل ممكن است اتفاق بيافتد.

برخي پژوهش ها، هوش هيجاني پائين را مرتبط با سوء مصرف مواد مخدر و الكل گزارش كردند. يافته هاي اخير نشان دند كه يكي از عوامل تاثرگذار بر اعتياد به اينترنت، هوش هيجاني پائين است. بالا بودن هوش هيجاني منجر به سطوح پائين خشم، ترس، غم، حسادت و شرم مي شود. 

هوش هيجاني در ورزش

تعداد زيادي پژوهش در اين زمينه به مطالعه ورزشكاران اختصاص ييافته است. نتايج نشان داده كه ورزشكاران موفق از EI بالاتري برخورداز هستند. هيجان بخش تفكيك ناپذير تجربيات رقابتي است. هيجان ها بر ادراك، تفكر و رفتار تاثيرگذارند. در ورزش هاي رقابتي با سطح بالايي از برانگيختگي روبرو هستيم. در اين شرايط تصميم گيري ها گاهي در كسري از ثانيه صورت مي گيرند. تمركز بهينه براي تصميم گيري ضرورت دارد. برخي احساسات مثل استرس و اضطراب در تمركز و تصميم گيري اختلال ايجا مي گنند. ورزش هاي رقابتي استرس و اضطراب بالايي با خود به همراه دارند. همچنين در ين رقابت ارتباط هاي بين فردي مشخصي نيز در جريان هستند. هوش هيجاني بالا همراه با تعادل هيجاني و نيز كار تيمي موثر است.

منبع: دكتر رامين علوي