دانش و دانايي با سارا

يكي ازسنت‌هاي بسيار زيبا و ارزشمند بهداشتي كه در فرهنگ و آداب مردم ايران اسلامي پيش از سال نو مورد توجه و اهتمام ايرانيان قرار مي‌گيرد، سنت زيباي خانه تكاني و زدودن منزل از آلودگي و گرد و غبارهاي  يك ساله است، اين سنت زيبا به عشق وارد شدن در سال تازه در حالي مورد توجه فرهنگ عمومي قرار مي‌گيرد كه سال نو  توأم با طراوت، شادابي و زيبايي ماندگار آغاز شود، از اين رو همه‌ي اهل خانه در روزهاي منتهي به سال به كمك هم يك خاطر شيرين، زيبا و بهداشتي را در دفتر خاطرات خود ثبت و ضبط مي‌كنند.

نظافت و خانه تكاني در فرهنگ و انديشه ايراني اسلامي از جايگاه ديرينه و ممتازي برخوردار بوده است، البته بر خلاف تصور افرادي كه اين خانه تكاني را تنها در البسه، در و  ديوار خانه و اسباب و وسايل زندگي خلاصه مي‌كنند، فرهنگ اسلامي يك خانه تكاني جامع و شگفت انگيز را به همگان توصيه مي كنند خانه تكاني كه به طور واقعي زيبايي، طراوت و شادابي را براي خانه و خانواده به ارمغان مي‌آورد، به طور كلي اگر بخواهيم دور نمايي از اين خانه تكاني شگفت انگيز را ترسيم كنيم، اجزايي كه بايد از آنها رفع غبار و آلودگي شود، علاوه بر محيط خانه و وسايل آن، سبك زندگي افراد خانواده نيز بايد بهره‌اي از اين خانه تكاني داشته باشد، خانه تكاني كه پاكي و نظافت را براي روح و جان انسان به ارمغان مي‌آورد. دستور به اين چنين خانه تكاني و پاكيزگي به روشني از برخي از آيات قرآن كريم قابل استفاده است: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابينَ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرينَ؛[1] خداوند توبه‏كاران و پاكيزگان را دوست مى‌‏دارد».

به جرأت مي‌توان اين چنين بيان داشت كه هيچ آيين و مذهبي همچون فرهنگ غني و با ارزش اسلامي توصيه و سفارش به موضوع بهداشت، سلامتي و زيبايي نداشته است، توصيه‌ها و نكات طلايي و ارزشمندي كه در منابع روايي و همچنين قرآن كريم بيان شده به خوبي تبيين كننده جايگاه و اهميت پاكيزگي و نظافت است، اين موضوع به خوبي از برخي از آيات الهي قابل استفاده است، «قُلْ لا يَسْتَوِي الْخَبيثُ وَ الطَّيِّبُ وَ لَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبيث‏؛[2]بگو: (هيچ گاه) ناپاك و پاك مساوى نيستند؛ هر چند فزونى ناپاك‌ها، تو را به شگفتى اندازد!» در امالى شيخ طوسى: از حضرت صادق (عليه السلام) نقل شده است كه فرمودند: «خداوند زيبائى و آراستگى را دوست دارد، و نكبت و بد حالى را مكروه دارد، و خداوند متعال دوست دارد كه وقتى نعمتى به بنده‌اش ارزانى مى‌كند اثر آن را بر او ببيند، پرسيدند چگونه؟ حضرت فرمود: لباسش را تميز نگهدارد و خود را خوشبو سازد و خانه‌اش را سفيد و گچكارى نمايد و صحن خانه‌‏اش را بروبد،  البته همان طور كه در مقدمه نيز بيان شد اين پاكي و نظافت فقط مربوط به...»[3]
گناه يكي از عناصر پليدي و آلودگي است كه اگر در خانه دل نفوذ كند فضاي آن را تاريك و بسيار زشت خواهد كرد، هيچ چيزي به اندازه گناه نمي‌تواند قلب و روح انسان را دستخوش نابودي قرار دهد.

همان طور كه در مقدمه نيز بيان شد، برخلاف تصور كساني كه خانه تكاني را صرفاً براي وسايل زندگي و خانه و كاشانه خود تعريف مي كنند فرهنگ اسلامي علاوه بر موارد ذكر شده، قلب و روح انسان را نيز سزاوارترين مكان براي پاكيزگي مي‌داند، از اين رو همواره مردان خدا در اين مسير پيشگام بوده و براي پاكيزگي و خانه تكاني قلب از هر فرصتي استفاده مي كنند: «فيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرينَ؛[4] در آن، مردانى‏‌اند كه دوست دارند خود را پاك سازند، و خدا كسانى را كه خواهان پاكى‏‌اند دوست مى‏‌دارد».  سؤالي كه در خصوص خانه تكاني قلب مطرح مي‌شود اين است كه چه غبار و آلودگي‌هايي خانه دل را تاريك و سياه مي‌كند كه بايد پيش از ورود در سال جديد آنها را از خانه دل پاك نماييم.

يكي از بدترين و خطرناك‌ترين لكه‌هاي سياهي كه علاوه بر آلودگي قلب مي‌تواند روح انسان را به مرگ تدريجي مبتلا نمايد، قهر كردن با خدا و فاصله گرفتن از اوست، علي‌رغم اينكه انسان در طول زندگي هيچ كسي را مهربان‌تر از خدا به نسبت به خود سراغ ندارد، ولي با اين وجود، شيطان و هواهاي نفساني در طول زندگي با تمام تلاش سعي مي‌كنند قلب انسان را از محبوب و انيس واقعي خالي نمايد و او را به بدترين گرفتاري ها مبتلا نمايد،[5] از اين رو يكي از بهترين خانه تكاني‌ها پيش از وارد شدن در سال نو، تهي كردن قلب از وساوس شيطان و اغيار است. در منابع روايي از امام صادق(عليه السلام) نقل شده است:«القَلبُ حَرَمُ اللّهِ، فَلا تُسكِن حَرَمَ اللّهِ غَيرَ اللّهِ؛[6] دل، حرم خداست. پس در حرم خدا، جز خدا را جاى مده». طهارت قلب از غير خدا را مي‌توان در نيايشي كه از امام سجّاد(عليه السلام) نقل شده آموخت وقتي كه اينچنين به درگاه الهي دست به دعا بر مي دارد: «از هر لذّتى، جز [لذّت‏] ياد تو و از هر آسايشى، جز [آسايش‏] انس با تو و از هر شادى‏اى، جز [شادىِ‏] قرب تو و از هر كارى، جز طاعت تو، از تو آمرزش مى‏‌طلبم».[7]

گناه يكي از عناصر پليدي و آلودگي است كه اگر در خانه دل نفوذ كند فضاي آن را تاريك و بسيار زشت خواهد كرد، هيچ چيزي به اندازه گناه نمي‌تواند قلب و روح انسان را دستخوش نابودي قرار دهد، كما اينكه در قرآن كريم نقل شده است: «وَ أَمَّا الَّذينَ في‏ قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَتْهُمْ رِجْساً إِلَى رِجْسِهِمْ وَ ماتُوا وَ هُمْ كافِرُونَ؛[8] و امّا آنها كه در دل‌هايشان بيمارى است، پليدى بر پليديشان افزوده؛ و از دنيا رفتند در حالى كه كافر بودند». گناهاني از جنس تكبر، غرور، دنيا طلبي، شهوت‌گرايي، خشم و كينه و دشمني، ...مواردي هست كه مي‌تواند قلب انسان را بسيار سخت و تاريك نمايد.

يكي از مشكلات و گرفتاري‌هاي زندگي كه كم يا بيش بسياري از افراد و خانواده‌ها با آن دست به گريبان هستند، كدورت‌هاي فاميلي است كه به جدايي و قطع ارتباط منجر شده است، قطع ارتباط با خويشاوندان و نزديكان موضوعي است كه در فرهنگ اسلامي از آن به عنوان گناه كبيره ياد شده است، از اين رو سزاوار است پيش از وارد شدن در سال جديد تجديد پيماني با آيات الهي داشته باشيم و با زدودن كدورت‌ها از قلب رابط‌هاي قطع شده قبلي را با صلح و صفا به آشتي و صميميت تبديل كنيم: «و اتَّقوا اللهَ الَّذي تَسائَلونَ بِهِ‌ و الاَرحامَ انَّ اللهَ كانَ عَليكُمْ رَقيباً؛ [9]بترسيد از آن خدايي كه به نام او از يكديگر درخواست مي كنيد؛ و درباره ارحام كوتاهي نكنيد، همانا خداوند مراقب شماست».

امتیاز:

بازدید: